اپیزود دهم رادیو خیابان: برابری در حرکت ( بخش نخست)
در این قسمت و قسمت آینده از رادیو خیابان، به ارتباط تنگاتنگ مفهوم پویامندی و جنسیت، در جامعه می‌پردازیم. روایت‌های مختلفی داریم ازهمراهان رادیوخیابان و عسل عباسیان روزنامه‌نگار، از تجربه تلخ و رایج آزار خیابانی در ایران، در گفتگو با غنچه قوامی، سردبیر «دیدبان آزار» از تجربه کارزار مقابله با خشونت جنسی در فضای عمومی می‌پرسیم، به معضل رایج «گشادنشینی مردانه» در وسایل حمل‌ونقل عمومی می‌پردازیم، و طبق روال رادیو خیابان خواننده‌ای از ایران همراه بخش پایانی ماست. صنم معروف‌خانی، خواننده، آهنگساز، و ترانه‌سرای جوانی که در تهران مشغول به کار است و سبک کارش به «ایندی» نزدیک است.
تفکری که محل اصلی فعالیت و حضور زن را به طور سنتی خانه می‌داند، برای حرکت آزادانه و بی‌دغدغه او در سطح شهرنه تنها تلاش چندانی نمی‌کند، که به شکل‌های مختلف بر سر راه آن مانع می‌تراشد. رفت‌وآمد بسیاری از زنان و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در جامعه‌ای که نیازهای آنها نادیده گرفته می‌شود، به دلایل متنوع، محدودتر و بادردسر بیشتری نسبت به مردان صورت می‌گیرد. آزار جنسی در خیابان یا وسایل حمل‌ونقل عمومی، عدم اجازه رانندگی یا موتورسواری به زنان، مقاومت در برابر فعالیت زنان در راندن ماشین‌های سنگین و در حوزه حمل‌ونقل عمومی، تحقیر و تمسخر رانندگی زنان، همه مواردی است که آزادی حرکت امن و راحت در فضاهای عمومی را با بهانه هنجارهای اجتماعی یا قوانین محدودکننده، از آنها می‌گیرد. پژوهش‌های زیادی در دهه‌های گذشته در سراسر جهان نشان داده چه‌طور مطالعات و طراحی شهری به طور سنتی نگاهی مردسالار داشته و حضور زن در فضاهای شهری نادیده گرفته شده.
اصطلاح «پویامندی» در توصیف توان و میزان دسترسی افراد به حرکت آزادانه و آسان در فضاهای عمومی به کار می‌رود. در این قسمت و قسمت آینده از رادیو خیابان، به ارتباط تنگاتنگ مفهوم پویامندی و جنسیت، در جامعه می‌پردازیم.
گشادنشینی مردانه
نقلیه عمومی و سهم نابرابر افراد از اشغال فضا
بارها و بارها در تاکسی در ایران یا در مترو در شهرها و کشورهای دیگر در کنار مردی نشسته‌ام که لنگ‌هایش را چنان باز گذاشته که یا مجبور شده‌ام مدام خودم را جمع و جور کنم، یا اگر احساس خطر نکردم به طرف بگویم که اگر امکان دارد درست بشیند که من هم جا شوم. خیلی وقت‌ها طرف عذرخواهی کرده و دست و پایش را جمع کرده، بسیار هم پیش آمده که کوچک‌ترین توجهی نکرده باشد. شما هم حتما با این پدیده آشنا هستید. در انگلیسی به آن منسپردینگ می‌گوید که در سال ۲۰۱۳ بحث عمومی حول آن درگرفت و در سال ۲۰۱۵ این واژه وارد لغت‌نامه آکسفورد شد، در فارسی داریوش آشوری، ولنگ‌وواز نشینی را پیشنهاد داده، گشادنشینی مردانه به نظرم دقیق‌تر است چرا که بعد جنسیت در آن آورده شده.
این که بدن مردانه به خود ش اجازه می‌دهد فضای دیگران را هم اشغال کند و به نوعی بر فضا تسلط داشته باشد. نشستن با لنگ‌های باز برای زنان اغلب به بی‌اخلاقی تعبیر می‌شود، نوعی هرزگی در نمایش اندامی که باید پس پشت دیوارهای اندرونی پنهان بماند. در حالی که از کودکی به دختران مرتب یادآوری می‌شود که درست بشینند و لنگ‌ها را بسته نگه دارند، پسرها یاد می‌گیرند که در هر جهت و شکل دلخواه تن‌شان را بکشند و بی‌خجالت آن جور که می‌خواهند در فضا گسترده شوند. در سال‌های اخیر حرکات اعتراضی زیادی در جاهای مختلف جهان علیه گشادنشینی مردانه صورت گرفته. در سال ۲۰۱۷ مسئولان حمل‌ونقل شهر مادرید، خسته از خودخواهی مردانی که با لنگ‌های باز جای مسافران دیگر را اشغال می‌کردند، با نصب علائم جدید در وسایل تردد عمومی مردان را به درست نشستن و احترام به حریم دیگران تشویق کردند. در سال ۲۰۱۴ هم کارزاری در نیویورک به راه افتاد با نام «حاجی، لنگ‌هاتو جمع کن. بحث فضاست» که تلاش می‌کرد مساله گشادنشینی مردانه را خاتمه دهد.
در سال ۲۰۱۹ وقتی دو دختر پاکستانی در راهپیمایی روز جهانی زن تصویری از یک دختر را کشیدند که با اعتماد به نفس و راحت، با لنگ‌های باز نشسته بود و کنارش نوشتند «حالا من درست نشستم!» باورشان نمی‌شد که در سطح کشور سر این موضوع دعوا شود. آنها به بی‌بی‌سی گفتند به زن‌ها مدام گفته می‌شود که باید خانم باشند و مراقب طرز نشستن‌شان و راه رفتن‌شان باشند، در حالی که مردان ولنگ و واز می‌نشینند و کسی کک‌ش هم نمی‌گزد». در واکنش بسیاری از کاربران فضای مجازی آنها و دیگر برگزارکنندگان مراسم روز جهانی زن را به خاطر آنچه آنها بی‌اخلاقی خوانده بودند، به تجاوز تهدید کردند، که خودش دوباره تاییدی بر حق به جانب بودن مردان برای اشغالگری در فضا چه از نظر جنسی و چه از نظر طرز نشستن است.